عنوان:

بررسی اثر ضد­قارچی برخی از اسانس­های گیاهی بر قارچ آسپرژیلوس­فلاووس

استاد راهنما:

دکترحسین افشاری

استاد مشاور:

مهدی محمدی­مقدم

عادله سبحانی­پور

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
چکیده
اسانس­های گیاهی گروهی از مواد موثره موجود در گیاهان هستند که خاصیت محافظت کنندکی بسیاری از آن­ها در برابر قارچ­ها، باکتری­­ها، ویروس­ها و انگل­ها از دیرباز شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است.در سال­های اخیر به دلیل افزایش علاقه به استفاده از مواد طبیعی و بالا رفتن سطح آگاهی مردم ، محققین با جدیت بیشتری به مساله استفاده از اسانس­ها و عصاره­هادر جهت کنترل آفات و بیماری­های گیاهی پرداختند. پسته یکی از محصولات عمده کشاورزی در ایران به شمار رفته و بخش عمده صادرات غیر نفتی را به خود اختصاص می­دهد آفلاتوکسین که ترکیب بسیار سمی و خطرناک است توسط قارچ ­های Aspergillus flavus وA. parasiticus در پسته تولید می­شود. به منظور بررسی تاثیر اثر اسانس­های گیاهی در جلوگیری از رشد قارچ A. flavus، 7 اسانس گیاهی شامل آویشن، نعناع، اکالیپتوس، رازیانه، باریجه، رزماری، مرزه مورد بررسی قرارگرفت. جهت بررسی میزان رشد میسلیوم قارچ از دو محیط کشت جامد و مایع استفاده شد. و فاکتور­های وزن خشک میسلیوم و مساحت کلنی قارچ اندازه ­گیری شد. نتایج بررسی­های آماری نشان داد که از میان 7 اسانس مورد مطالعه، اسانس­ آویشن و رازیانه بیشترین میزان بازدارندگی ازرشد را نشان دادند. در مرحله بعد به منظوربررسی تاثیر این دو اسانس در کاهش میزان رشد قارچ و اسپورزایی آن روی مغز پسته،محلول پاشی اسانس روی مغز4 رقم پسته انجام شد. نتایج حاصل نشان داد اثر نوع و غلظت اسانس بر درصد کلونیزاسیون قارچ A. flavus در سطح 1 درصد دارای اختلاف معنی­داری می­باشد. همچنین اثر متقابل (رقم*غلظت اسانس) روی درصد کلونیزاسیون این قارچ درروز هفتم در سطح احتمال 5 درصدمعنی دار بود.سایر تیمار­ها اثر معنی­داری بر درصد کلونیزاسیون این قارچ نداشت .و در روز سوم ارقام و نوع اسانس و اثر متقابل آن ها در سطح احتمال 1 درصد و غلظت اسانس در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد و در روز پنجم ارقام و غلظت اسانس در سطح احتمال 5 درصد و اثر ارقام* غلظت اسانس *نوع اسانس در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد .
کلمات کلیدی: اسانس گیاهان دارویی، پسته،آفلاتوکسین
مقدمه
یکی از مهم­ترین عوامل به وجود آورنده ضایعات در محصولات کشاورزی و باغی فعالیت باکتری­ها و قارچ­های مولد توکسین می­باشند و یکی از معمول­ترین روش­ها برای حفظ محصولات کشاورزی استفاده از مواد شیمیایی ضد­قارچ و ضد­باکتری برای کاهش فعالیت و ضایعات ناشی از این میکروارگانیسم­هاست. در این راستا محققین رشته­های میکروبیولوژی و صنایع غذایی ترکیبات گوناگونی را به کار گرفته­اند ولی از آن­جا که بیشتر این ترکیبات مصنوعی و سنتتیک می­باشد، علاوه بر هزینه زیاد تولید و استفاده از آن­ها دارای عوارض جانبی نا­خواسته­ی زیادی نیز برای انسان می­باشندRad et al., 2011) ).
در سال­های اخیر توجه محققان به گروهی از ترکیبات طبیعی گیاهی به نام اسانس­ها جلب شده که علاوه بر خواص ضد قارچی موادی طبیعی و کم­خطر برای سلامت انسان و محیط­زیست می­باشند، به نظر می­رسدکه استفاده از اسانس­ها و عصاره گیاهان­دارویی در تمام مراحل فراوری بتواند در جمعیت جدایه­های توکسین­زا قارچ A.flavus را تحت تاثیر قرار دهد و در نهایت بر روی کاهش آلودگی محصولات به آفلاتوکسین کمک نماید (Rad et al., 2011).
ایران به عنوان بزرگترین کشور تولید و صادر­کننده پسته در میان کشور­های مهم تولید­کننده پسته در جهان(ایران، آمریکا، ترکیه، ایتالیا، یونان) به شمار می­رود، بدون شک معضل اصلی و مهم کشور در عرصه صادرات در سال­های اخیر مسئله آفلاتوکسین پسته می­باشند که همواره صادرات این محصول با ارزش را تهدید نموده است. به­ طوری­که در 36 سال گذشته در چندین مورد پسته­ی صادراتی ایران به علت وجود آفلاتوکسین برگشت داده شد یا با قیمت بسیار پایینی به فروش رفته است. لذا با توجه به اهمیت اقتصادی این محصول استراتژیک، وجود روش­هایی که بتواند آلودگی میکروبی و به خصوص قارچی پسته به بازار­های جهانی را تأمین نماید ضروری به نظر می­رسد (Rad et al., 2011). با عنایت به اثرات ضد قارچ اسانس­های گیاهی و از آن­جا که در اقلیم کشورمان ایران نیز انواع گوناگون معطر و ادویه­ای قابل کشت هستند و اسانس استخراج شده از آن­ها جزء مرغوب­ترین اسانس­ها در جهان به شمار می­رود. در این تحقیق اثرات ضد­قارچ تعدادی از اسانس­ها (شامل آویشن، مرزه، نعناع، اکالیپتوس، باریجه، رازیانه، رزماری) بر قارچ A. flavus(که از عوامل مهم تولید آفلاتوکسین در پسته می‌باشد) مورد بررسی قرار گرفته و میزان MIC (کمترین غلظت بازدارنده) این ترکیبات تعیین گردید (Rad et al., 2010 ).
سرزمین پهناور ایران به دلیل دارا بودن اقلیم­های گوناگون و با اختلاف درجه حرارت بیش از 50 درجه سانتی­گراد و دارا بودن سرزمین­های ساحلی،کوهستانی و کویری و با برخورداری از حداقل 300 روز آفتابی در سال با مقایسه با اکثر سرزمین­های جهان مانند قاره اروپا با درجه حرارت و شرایط اقلیمی یکسان و مه­آلود بودن اکثر ماه­های سال به عنوان یکی از بزرگ­ترین گنجینه­های گیاهان داروئی و معطر دنیاست. تولید و زراعت گیاهان داروئی یکی از شاخه­های مهم کشاورزی محسوب می­شود و از جهاتی در ایران اهمیت خاصی داشته، زیرا برخی از گیاهان داروئی خودرو بوده و قادر نیستند به تنهایی نیاز بازار را تأمین کنند چرا که دسترسی به این گیاهان مشکل بوده و از طرفی کشت و کار آن­ها دارای معضلاتی است (جوادی­زاده و پویان، 1389).
کلمه اسانس از ریشه­ یونانی Essential به معنای ذاتی، اصلی یا ضروری گرفته شده است. واژه­ی Essential oil اولین بار در قرن 16 میلادی توسط یک دانشمند سویسی به نام Parcelus von Hohenheim به کار برده شد. اسانس­ها از نظر ترکیب شیمیایی همگن نیستند، بلکه به صورت ترکیبات مختلفی مشاهده می­شوند ولی به طور کلی از گروه شیمیایی موسوم به ترپن­ها و یا منشاء ترپنی دارند (فراهانی، 1389).
اسانس­ها یا ترکیبات معطر، یکی از بزرگ­ترین و مهم­ترین ترکیب­های ثانوی در گیاهان دارویی، ادویه­ای به ویژه معطر هستند. ترکیبات ثانویه که در برخی گیاهان به دلیل مسیرهای بیوشیمیایی خاص تولید می­شوند به صورت معطر، روغنی، غلیظ عمدتاً بدون رنگ و فرار، آب­گریز یا غیر­محلول در آب هستند. در علم شیمی مفهوم آروماتیک به معنی معطر است و هر ماده­ای که در ساختار مولکولی خود دارای حلقه بنزنی باشد مواد آروماتیک و در غیر این صورت آلیفاتیک می­گویند. بسیاری از اسانس­های تولید شده در گیاهان دارای حلقه معطرند و ممکن است ترشح مواد معطر به سطح بیرونی سلول­ها، به خودی خود انجام شود یا مواد معطر در کیسه، مجاری و بافت­های ترشحی ذخیره شده، بر اثر لمس و یا پاره­شدن به بیرون تراوش کند. در همین حوزه به گیاهانی که توانایی تولید، ذخیره و ترشح ترکیبات معطر یا اسانس را دارند گیاهان­معطر گفته می­شود ( قاسمی، 1388).
اسانس­ها در سلول­ها و کرک­های ترشحی منفرد یا مجتمع، غده­های ترشحی، مجاری ترشحی در قسمت­های سطحی و درونی اندام­های مختلف: برگ­ها، گل­ها، میوه­ها، جوانه­ها و شاخه گیاهان وجود دارند یا ممکن است در اندام­های مختلف گیاهان پراکنده شده باشد در این صورت اسانس حاصل، از نظر کمیت و کیفیت و همچنین اجزا و عناصر تشکیل دهنده از اندامی به اندام دیگر تفاوت دارد (امید