دانشگاه آزاد اسلامی

واحد دامغان

گروه حقوق جزا و جرم شناسی

 پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد “M.A”

عنوان

حمایت کیفری محجورین در حقوق ایران

استاد راهنما

دکتر محمدحسن حسنی

استاد مشاور

دکتر بهنام یوسفیان شوره دلی

تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

صفحه

عنوان                                                                                                         صفحه

چکیده . 1

مقدمه : 2

الف ) بیان موضوع. 2

ب ) سؤالات تحقیق. 3

پ ) فرضیه های تحقیق. 3

ت ) اهداف و کاربرد ها. 3

ث ) روش تحقیق 4

ج ) معرفی پلان . 4

بخش نخست : مفاهیم و مبانی حمایت کیفری از محجورین 5

فصل نخست : مفاهیم مقدماتی 6

مبحث اول : حمایت کیفری 6

گفتار اول : مفهوم حمایت کیفری 6

گفتار دوم : انواع حمایت کیفری 7

بند اول : حمایت کیفری ساده. 7

بند دوم : حمایت کیفری افتراقی. 8

بند سوم : حمایت کیفری مشدد ( تشدیدی ) 9

گفتار سوم : پیامد های حمایت کیفری. 10

بند اول : پیامد های مثبت. 10

الف : بازدارندگی 10

1 – بازدارندگی عام 11

2 – بازدارندگی خاص 11

ب : تقلیل بزهکاری 12

بند دوم : پیامد های منفی. 12

الف : بزهکاری. 13

ب : بزه دیدگی. 14

مبحث دوم : محجور 15

گفتار اول : مفهوم حقوقی حجر 15

گفتار دوم : اشخاص محجور 16

بند اول : اطفال 16

بند دوم : مجانین. 17

بند سوم : اشخاص غیر رشید 18

گفتار سوم : آثار مترتب بر حجر در حقوق کیفری ایران 20

بند اول: فقدان مسئولیت کیفری . 20

بند دوم : حمایت کیفری 21

فصل دوم : مبانی حمایت کیفری از محجورین 21

مبحث اول : مبانی نظری حمایت کیفری از محجورین . 21

گفتار اول : آسیب پذیری محجورین. 21

گفتار دوم : مبنای حقوق بشری 22

گفتار سوم : مبنای ارزشی. 22

گفتار چهارم : مبنای کارکردگرا. 22

مبحث دوم : مبنای قانونی حمایت کیفری از محجورین . 24

گفتار اول : قوانین ملی . 24

بند اول : قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 25/9/1381. 24

بند دوم : قوانین مجازات. 32

گفتار دوم : اسناد بین المللی 32

بند اول : کنوانسیون حقوق کودک. 32

بند دوم : سایر اسناد بین المللی 38

بخش دوم : ابعاد حمایت از محجورین در قوانین کیفری ماهوی. 40

فصل اول : حمایت کیفری از تمامیت جسمانی محجورین . 40

مبحث اول : حمایت کیفری در برابر صدمات مادون نفس 40

گفتار اول : تأدیب و محافظت از اطفال. 40

گفتار دوم : تنبیه اطفال. 42

گفتار سوم : جنایت بر اطراف ضد اطفال. 44

الف : قلع دندان شیری یا دائمی طفل 44

ب : قطع زبان و ازاله نطق طفل 45

مبحث دوم : حمایت کیفری در برابر صدمات منجر به فوت 45

گفتار اول : قتل طفل توسط والدین . 45

بند اول : قتل طفل توسط مادر 46

الف : قتل طفل توسط مادر در حقوق ایران و فقه اسلامی. 46

ب : قتل طفل توسط مادر در حقوق خارجی. 52

بند دوم : قتل طفل توسط پدر 54

الف : دلایل عدم قصاص. 55

ب : میزان مجازات 57

گفتار دوم : قتل طفل توسط غیر والدین 58

گفتار سوم : اکراه محجور به قتل. 58

فصل دوم : حمایت کیفری از امنیت و اخلاق محجورین . 59

مبحث اول : حمایت کیفری از امنیت محجورین 60

گفتار اول : ربودن و اختفاء اطفال. 60

بند اول : ربودن و اختفاء طفل تازه تولد یافته. 60

بند دوم : ربودن و اختفاء سایر اطفال 61

گفتار دوم : تعرض ، مزاحمت و اهانت به اطفال در اماکن عمومی. 61

گفتار سوم : قذف اطفال. 62

گفتار چهارم : عدم تحویل ، رها کردن و عبور دادن غیر مجاز از مرز. 64

مبحث دوم : حمایت کیفری از اخلاق محجورین. 65

گفتار اول : حمایت در برابر تجاوزات جنسی 65

بند اول : حمایت در برابر تسهیل یا تشویق به فساد اخلاق و شهوت رانی. 66

بند دوم : حمایت در برابر سوء استفاده از اطفال در پورنوگرافی 67

بند سوم : حمایت در برابر سوء استفاده از اطفال در برابر توریسم جنسی. 68

بند چهارم : حمایت از اطفال در برابر جرائم لواط و تقبیل 71

بند پنجم : حمایت در برابر ازدواج غیر قانونی با اطفال. 73

گفتار دوم : حمایت در برابر تجاوزات غیر جنسی. 76

بند اول : بهره گیری از محجورین جهت تکدی گری 76

بند دوم : سوء استفاده از ضعف نفس ، هوی و هوس و حوایج شخصی محجورین. 80

بند سوم : نقض حقوق ولادتی اطفال 81

الف : عدم اعلام واقعه ولادت اطفال. 82

ب – عدم اخذ شناسنامه برای طفل. 83

پ : اعلام خلاف واقع در مورد واقعه ولادت طفل 84

بند چهارم : حمایت از محجورین در برابر سایر جرائم. 84

الف : حمایت در برابر جرائم مرتبط با بهداشت و کار 84

ب : حمایت در برابر جرائم مرتبط با مواد مخدر 89

پ : حمایت در برابر جرائم مرتبط با فعالیت سمعی و بصری غیر مجاز. 94

نتیجه و پیشنهاد ها . 95

الف : نتیجه ها . 95

ب : پیشنهاد ها 96

منابع و مآخذ 98

الف ) منابع فارسی 98

1- کتاب ها 98

2- مقالات. 99

3- پایان نامه ها 100

4- پایگاه های اینترنتی 100

5- قوانین 101

 چکیده

رسالت واقعی حقوق حمایت از مصالح فردی و اجتماعی است و در جهت ایفای این نقش مهم و اساسی در حقوق از ضمانت اجراهای گوناگون استفاده می شود . در این میان محجورین به دلیل ویژگی های خاصی که دارند بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض بزه دیدگی قرار دارند . این ویژگی ها عمدتاً مربوط به ضعف جسمانی ، فیزیکی ، روحی ، روانی و عقلی آن ها می باشد لذا حمایتی بیشتر از سایر افراد جامعه برای آن ها از سوی مقنن نیاز است . در واقع آن چه که بزه دیدگی را به عنوان ضربه جبران ناپذیر روانی در خصوص محجورین و به ویژه اطفال مطرح می سازد آن است که موجودی صاحب حق اما مظلوم یعنی فرد محجور توسط موجودی صاحب قدرت اما ظالم که معمولاً یک فرد بالغ است مورد سوء استفاده قرار      می گیرد .

در واقع آن چه که باعث می شود مسأله حمایت کیفری از محجورین مطرح می شود ، همین ضعف و آسیب پذیر بودن دسته هایی از بزه دیدگان یعنی محجورین نسیت به سایر افراد جامعه است که محرک اصلی در بزه دیدگی و ارتکاب جرم نسبت به آن ها می باشد .

بر این اساس محجورین را نمی توان در اجتماع بدون حمایت قانونی ویژه رها کرد ، یعنی آنها علاوه بر مقررات حمایتی که برای همه بزه دیدگان در نظر گرفته شده ، نیازمند حمایت های قانونی ویژه می باشند .

در این راستا قانونگذار کشور ما نیز با تدوین قوانین حمایتی هر چند به صورت پراکنده به حمایت از این قشر پرداخته و مباحثی از حقوق مدنی و حقوق کیفری و هم چنین آیین دادرسی کیفری را به آن ها اختصاص داده است که نیاز به تکمیل این قوانین در راستای حمایت از حقوق این قشر احساس می شود .

در میان محجورین که به مجانین ، اطفال و اشخاص غیر رشید ( سفیه ) قابل تقسیم اند ، قانونگذار به اطفال نگاه دیگری داشته و بیشترین حمایت خود را معطوف به این قشر می نماید که هم از جهتی مثبت و هم از جهت بی توجهی یا بتوان گفت کم توجهی به دیگر محجورین منفی و قابل انتقاد می باشد .

در رابطه با حمایت کیفری از محجورین قوانینی ( از جمله پورنوگرافی از کودکان و توریسم جنسی از طریق کودکان) در سطح بین المللی و دیگر کشورها مورد جرم انگاری قرار گرفته که در کشور ما به آن توجهی نشده است .

واژگان کلیدی : حمایت کیفری ، محجورین ، اطفال ، مجانین ، اشخاص غیر رشید .

مقدمه :

الف ) بیان موضوع

محجورین که در قوانین کشور ما شامل اطفال ، مجانین و اشخاص غیر رشید (سفیه ) می باشند به دلیل ویژگی های خاصی که دارند از قبیل طفولیت و ضعف جسمانی و فیزیکی و اختلال در قوای دماغی ، بیشتر در معرض بزه دیدگی و سوء استفاده افراد سود جو قرار می گیرند . از طرف دیگر همین عوامل باعث برانگیخته شدن افکار عمومی نسبت به بزه دیدگی این افراد شده و در همه ادوار تاریخی و همه جوامع انسانی این نیاز احساس گردید که توجه بیشتری به این افراد شده و در نتیجه در پی تدوین قوانین حمایتی از آن ها بر آمدند . در این میان کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با وضع قوانینی در دوره های مختلف در پی حمایت از این قشر بر آمده است . البته باید این موضوع را نیز متذکر شد که این موضوع سبقه تاریخی در فقه اسلامی که بسیاری از قوانین ما برگرفته از آن می باشد نیز است و اصطلاح «محجور » که برگرفته از « حجر » به معنی عدم توانایی در انجام اعمال حقوقی به دلیل نقص یا فقدان اهلیت است ، منبعث از همین فقه اسلامی است که در آن به بیان احکام مختص به محجورین و در مواردی حمایت کیفری از آنان به گونه ای هر چند غیر مستقیم می پردازد .

همان گونه که گفته شد ، محجورین به دلایلی نیازمند حمایت ویژه مقنن هستند تا حقوق آنان از سوی افراد سود جو و افرادی که این گروه تحت سلطه آنان می باشند ، حفظ شود . از این رو در پایان نامه حاضر سعی شده تا ابتدا قوانین حمایت از محجورین مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و در وهله دوم به بیان اشکال مختلف بهره برداری و سوء استفاده از حقوق این افراد پرداخته شود تا کمی و کاستی های قانون کشور ما در برخورد با این موارد مشخص گردد . در این راستا در پاره ای موارد به قوانین دیگر کشورها تمسک جسته تا بدین وسیله به نقد و ارزیابی و ارائه راهکار در مواجهه با این موارد پرداخته شود . هم چنین قوانین ملی و بین المللی که به حمایت از محجورین علی الخصوص اطفال اختصاص یافته اند مورد استفاده و ارزیابی قرار گرفته اند .

با توجه به مقدمات گفته شده در این پژوهش ، بررسی قوانین کشورمان اعم از قوانین ماهوی و شکلی کیفری مورد نظر است تا با مطالعه و ارزیابی آن ها ، مواردی را که از محجورین به عنوان دسته ای از بزه دیدگان آسیب پذیر ، حمایت بیشتری به عمل آمده است ، روشن نموده و با مشخص نمودن موارد نقص یا خلاء های قانونی احتمالی ، راهکارهایی را پیشنهاد نماییم .

ب ) سؤالات تحقیق

1- آیا نفس حجر و محجور بودن به صورت موضوعی برای حمایت از محجورین در حقوق کیفری ایران در نظر گرفته شده ؟

2- آیا در بین محجورین قانونگذار به گروه خاصی توجه بیشتری نموده یا اینکه به نحو یکسان به حمایت از آنان پرداخته است ؟

پ ) فرضیه های تحقیق

1- قانونگذار نفس حجر و محجور بودن را موضوعی برای حمایت کیفری ندانسته و فقط به صورت پراکنده و در برخی مواد قانونی به حمایت از محجورین پرداخته .

2- مقنن در بین محجورین بیشتر توجه خود را معطوف به اطفال و حمایت کیفری از این قشر نموده و گواه این ادعا قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 25/9/1381 و پذیرش کنوانسیون حقوق کودک و بسط و گسترش آن در جامعه حقوقی در کشور و مواردی از این دست می باشد .

ت ) اهداف و کاربرد ها

همان گونه که عنوان گردید محجورین به دلیل ویژگی های خاصی که دارند نیازمند حمایت بیشتر می باشند ، به همین دلیل لازم است تا با ارزیابی قوانین موجود به راهکارهایی جهت حمایت بیشتر این قشر و عدم امکان رسیدن آسیب به آنان از هر جهت دست یافت . و هدف اصلی این پژوهش حمایت و تضمین حقوق این گروه از افراد جامعه و ارائه راهکار و پیشنهاد های لازم در جهت نیل به این هدف می باشد .

ث ) روش تحقیق

این پژوهش بر مبنای روش کتابخانه ای شکل گرفته و در این میان از کتب و مقالات حقوقی و هم چنین قوانین مربوطه و سایت های معتبر اینترنتی بهره گرفته شده است . به دلیل نظری بودن این پژوهش نیازی به دیگر روش های تحقیق احساس نشده است .

کتب مورد استفاده در این مقاله از کتابخانه دادگستری شهرستان ساری ، کتابخانه دادگستری شهرستان گرگان ، کتابخانه عمومی شهرستان ساری تهیه شده و دیگر کتب مورد استفاده از کتابخانه شخصی اینجانب و دوستانی که به بنده لطف کرده و کتاب های خود را در اختیارم قرار داده اند ، تهیه گردیده اند . هم چنین از کتابخانه های دانشگاه های شهید بهشتی ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران