6-1-1 خصوصیات کلی شهرستان ملایر

6-1-1-1 ویژگی ها و خصوصیات طبیعی و جغرافیایی

شهرستان ملایر با وسعت 3210 کیلومتری 5/16 درصد مساحت کل استان و در جنوب شرقی استان همدان در عرض جغرافیایی 34 درجه و 26 دقیقه شمال و طول جغرافیایی 48 درجه و 50 دقیقه شرقی استقرار یافته است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های همدان و تویسرکان، از جنوب به استان لرستان و از شرق به استان مرکزی و از غرب به شهرستان نهاوند محدود می‌گردد‌.

6-1-2 تقسیمات کشوری

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری شهرستان ملایر دارای سه بخش به نام های بخش جوکار، سامن و مرکزی 15 دهستان 221 آبادی دارای سکنه و نقطه شهری به نامهای ملایر سامن جوکار و ازنرریان و پری زنگنه می باشد.

6-1-3 ناهمواری ها

به طور کلی شهرستان ملایر از نظر ناهمواری ها به دو بخش کوهستانی و دشت قابل تفکیک است.

الف) کوهستانی:

این ناحیه شامل سرزمین هایی است که بالای 2000 متر ارتفاع دارند و این ارتفاعات کوهستانی ملایر را بسان نگینی در بر گرفته است این ارتفاعات به دو رشته ذیل تقسیم می شوند:

امتداد سلسله جبال الوند که جهت آن از شمال غربی به جنوب شرقی است. از شمال این شهرستان گذشته و به کوههای راسوند اراک متصل می شود.رشته کوههای مذکور تا شمال شرق ملایر کشیده شده که از ارتفاعات مهم آن کوه گرمه ( 2206  متر ) و کوه سرده‌(2777 متر ) است و شهر ملایر در دامنه کوه گرمه قرار گرفته است.

کوه های مرتفع استان لرستان که جز پیشکوه های داخلی زاگرس محسوب می شونر و در تویسرکان سیاه دره و در نهاوند و بروجرد گرو نامیده می شوند.

ب ) دشت

در بین کوهستان های فوق ناودیسها و دره هایی وجود دارد که خاک آنها ناشی از فرسایش کوه های مذکور است و شهر ملایر و اکثر روستاهای آن در این دره ها، دشتها و دامنه این کوهها قرار گزفته اند.

6-2 ویژگی های اقلیمی

آب و هوای شهرستان ملایر در تابستان گرم و خشک و در زمستان سرد و مرطوب است. ریزشهای جوی در فصل پاییز و زمستان و به طور عمده در اواخر زمستان و اوایل بهار اتفاق می افتد. این نوع آب و هوا از خصوصیات اقلیم نیمه استوایی تا معتدل است و به آب و هوای مدیترانه ای معروف است.

نزولات جوی منطقه مورد مطالعه عمدتاً تحت تاثیر جریان های غربی و شمال غربی است که از دریای مدیترانه منشا میگیرند و از اواسط پاییز تا اواسط بهار موجب نزول باران و برف می شوند. ( آمار نامه اطلاعات هواشناسی همدان 1384 )

6-3 مطالعات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی

در قدیمی ترین سنگ نگاشته آشوری که در منطقه میانرودان ( بین النهرین ) پیدا شد، نام قدیمی همدان به نام (اکسابا) یعنی شهر ( کاسی ها ) آمده است.

تغییر و نحول ناشی از سیاست های دولت های مختلف در طول تاریخ سرنوشت همدان را تحت الشعاع خود قرار داده و به طور خلاصه این تغییرات در زمان دولت های زیر بررسی شده است ؛

کاسی ها، ماد، پارس، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان، علویان، آل بویه، دیلمیان، سلجوقیان، مغول، ایلخانان، صفویه، افشاریه، زندیه، قاجاریه.

به طور خلاصه زمانی که پارسی ها و بلکه مادی ها از شاه ماد ناراضی بودند در سقوط ماد کمک هایی از طرف کوروش به آنها شد و کوروش طوایف پارس را متحد نموده و همدان را تسخیر کرد. پس از تسخیر همدان مملکت بزرگ ماد تحت سلطه کوروش درآمد و بزرگ شدن پارس باعث تشویق سه دولت نامی آن زمان یعنی ( لیدیه، بابل و مصر ) گردید. دیری نپایید که تمامی ممالک شرقی ایران ( پنجاب و سند ) و بابل که در غرب ایران بود نیز به تسخیر وی درآمد. کتیبه های شاهان هخامنشی بعضی به سه زبان ( پارسی قدیم، عیلامی و بابلی ) نوشته شده که این کتیبه ها را به خطوط میخی یعنی با علامتی که شبیه میخ است نوشته اند و علامات مزبور به طور افقی یا عمودی استعمال و از چپ به راست بر سنگی کنده می شود از شاخص ترین این کتیبه ها همانا کتیبه گنجنامه است که مشابه آن نیز در تخت جمشید موجود است.

 6-4 مطالعات سیاسی – اقتصادی

در این قسمت مواردی چون هنر، تاثیر فرهنگ بر روابط انسانی، رابطه فرهنگ و آموزش، نیاز به حفاظت از ارزش های فرهنگی، روابط متقابل فرهنگ و محیط زیست، نقش محیط در پرورش و رشد ذهن، شکل گیری معماری در بستر فرهنگ، تعریف هنر، فعالیت هنری و. .. بررسی شده است.

انسان موجودی است که در طبیعت زیست شناسی در تطابق با محیط، ضعیف می باشد یعنی بیشتر به کمک آموزش و تربیت، آن هم در مدت زمان طولانی باید به قدرت لازم برای شناخت محیط و هماهنگی با آن و استفاده از آن برسد از این جهت انسان کمتر از سایر موجودات به وسیله آموزش و پرورش، توانائی رشد و توسعه قوای عقلانی را داراست. همین ویژگی زیست شناسی انسان، یعنی ضعفی که در رشد غرایز و قوای جسمانی او وجود دارد و قدرتی که در اثر آموزش و تربیت به دست می آورد اولین سنگ بنای رابطه انسان با همنوع خود می باشد.

انسان با فکر و اندیشه و تحلیل مسائل، در حال تکامل شرایط اقتصادی و اجتماعی است، یعنی در حال تکوین و آفرینش زندگی بهتر است. تفاوت بین انسان و سایر مخلوقات این کره خاکی همین قدرت تفکر تعقل و اندیشه می باشد.

آموزش را باید در مفهوم فرهنگ به معنای وسیع آن مورد توجه قرار داد، زیرا آموزش جزئی از فرهنگ است، فرهنگ گذشته از همه خصوصیات القائی و انتقالی خود، از آموزش شروع می شود. و آموزش وسیله انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر است. بنابراین آموزش به تعبیری وسیله است و فرهنگ هدف آن و با به تغییر دیگر آموزش ظرف است و قالب، و فرهنگ مفهوم است و محتوی.

استفاده از محیط شهر به عنوان وسیله ای آموزاننده بسیار جالب است و ما را سخت به فراسوی مسائل فرم های احساس برانگیز شهر می برد. در این مورد کمتر اندیشیده ایم و تجربه ای اندک داریم. موضوع البته نیاز به توجهی نزدیک دارد، زیرا بسیاری از مسائل اجتماعی و نیز امکانات حل آن به مسائل آموزش و پرورش وابسته است، البته معیارهائی که بتواند جنبه آموزندگی شهررا افزایش دهد هنوز ضعیف و نامطمئن است.

6-5 ویژگی های اجتماعی و جمعیتی شهرستان ملایر

جمعیت و تهولات آن در گذشته

جمعیت شهرستان ملایر طی یک دوره 30 ساله از 157393 نفر در سال 1345 به 452697 نفر در سال 1375 افزایش یافته است. نرخ رشد جمعیت شهرستان در طی دوره 55 – 1345 برابر 2 درصد در دوره 1355 تا 65، سه و نیم درصد در دوره پنج ساله 70 – 1365 برابر 5/2 درصد و در طی دوره 75 – 1370 برابر 19/0 درصد می باشد.

شهرستان ملایر در کل 18 درصد از سهم جمعیتی استان همدان را دارا می باشد و از نظر تراکم نسبی جمعیت دارای تراکم 13 درصد است.

جدول 6-1) اطلاعات خانوار

تعداد و بعد خانوار شهرستان ملایر و مناطق شهری و روستایی در سال 1385 شهرستان ملایر تعداد جمعیت تعداد خانوار بعد خانوار   385493 91784 2/4 شهری 192827 50743 8/3

6-6 سواد

تعداد دانش آموزان ابتدایی شهرستان ملایر  طی سالهای 55، 65، 75، 85 به ترتیب 37159، 52378، 56237، 48161 نفر بوده است. آمار فوق گویای آنست که طی سالهای 55 تا 75 تعداد دانش آموزان به میزان 6/56 درصد رشد داشته است و متوسط نرخ رشد سالانه آن 7/2 درصد بوده است ولی از سال 75 تا 85 به میزان 14 درصد کاهش داشته است. در سال 75 معادل 17 درصد و در سال 85 معادل 3/14 از کل دانش آموزان ابتدایی استان در این شهر مشغول تحصیل بوده اند. سهم دانش آموزان دختر از کل دانش آموزان طی سالهای مذکور به ترتیب 2/30، 5/43، 4/48، 7/47 درصد بوده است که نشان دهنده رشد یکنواخت و صعودی این شاخص در فاصله سالهای 55 تا 75 و کاهش در سال 85 است. سهم دانش آموزان روستایی از کل دانش آموزان طی سالهای مذکور به ترتیب 71 و 61، 6/50 و 5/46 درصد بوده که حاکی از روند یکنواخت و نزولی آن است.

 معماری بومی  شهرستان ملایر