پایان نامه مطالعه رابطه فرم و محتوا در تزیینات شمعدانها وقندیل
پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده هنر و معماری اردکان
گروه پژوهش هنر
عنوان:
مطالعه رابطه فرم و محتوا در تزیینات شمعدانها وقندیلهای دوره صفویه
استاد راهنما:
دکتر نصرالله تسلیمی
استاد مشاور:
دکترمجیدرضا مقنیپور
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده :
در دوران صفویه شاه اسماعیل مذهب شیعه را به عنوان مذهب رسمی سلسله صفوی اعلام کرد. تداوم و عمر طولانی این سلسله و استحکام جنبه های مذهبی و فرهنگی موجب تقویت و تحکیم سنت هنری آن گردید. در این دوره فلزکاری و ساخت و قلمزنی مصنوعات طلا، نقره، برنج و مس ابعاد وسیعی داشت. از ویژگی های آثار فلزی این دوره، طرح و فرم شمعدانهای بسیار حجیم و سنگین در قرن هشتم و نهم هجری جای خود را به ظرافت شکل و خطی داده است؛ که به زبان فارسی اعم از اشعار عرفانی و نام ائمه به خصوص نام حضرت علی(ع) به تنهای و یا در کنار الله و محمد(ص)، دعا در مدح دوازده امام وقسمتهایی از دعای پر فیض نادعلی در این دوره دیده میشود. کتیبههای موجود بر بدنه آنها عموماً به خط ثلث و نسخ و نستعلیق است. ما در این تحقیق به روش تحلیلی و توصیفی، بنیادی به بررسی شمعدانها و قندیلها پرداختهایم.
کلمات کلیدی: دوره صفویه، هنر فلز کاری، تزیین، فرم ومحتوا، شمعدان، قندیل، آلات روشنایی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق.. 1
1-7 جامعه آماری ……………….3
فصل دوم: تاریخچه فلزکاری پس از اسلام تا دوره ی صفوی………..4
2-1 فلزکاریقروناولیه……………………….5
2-2 فلزکاریدردورانسلجوقیان……………….8
2-2-1 انواع صنایع فلزکاری دوره سلجوقی….…………11
2-3-1شمعدانابنفتوحموصلی………………15
2-4 فلزکاریدورانمغولوایلخانی…………………….18
فصل سوم: بررسی فن تزئینات فلزات و کتیبه شناسی………31
3-1 انواعفلزاتاستفادهشدهدردورانباستان. 32
3-2 تکنیکهایساختوشکلدهیاشیاءفلزیایراندردوراناسلامی.. 32
3-2-1 قالبگیرییاریختهگری………………………32
3-2-1-1 قالبروباز………..…………………..33
3-2- 2 کندهکاری……………………….33
3-2-7 مشبککاری………..………………..36
3-4 نقوشتزئینیدرهنرفلزکاریدوراناسلامی…………….37
3-4-2 تزئیناتنقوشگیاهییانباتی…………………39
3-4-4 تزئیناتنقوشحیوانیوموجوداتافسانهای.. 40
3-4-4-1 شیر. 42
3-4-5 تزئیناتنقوشکتیبهای………………43
4-3-5-2خطثلث…………………………..44
فصل چهارم: ادبیات قندیلها و شمعدانهای دوران صفویه……….46
4-1 تاریخچهرواج،ساخت‌واستفاده‌ازچراغ‌درجهان‌اسلام. 47
4-3 نگاهیبهمفهومنوردرفرهنگاسلامی………47
4-6 قندیلدرادبیاتفارسی…………………48
4-7 ساختاروجنسقندیلها…………………….49
4-7-1 قندیلهایفلزی……………. 50
فصل پنجم: بررسی نمونههایی از قندیلها و شمعدانهای دوران صفوی…………………… 54
5-1 بررسی نمونههایی از قندیلهای دوره صفویه …………… 55
5-2 بررسینمونههاییازشمعدانهایدورهصفوی.. 67
فصل ششم: نتیجه گیری………………….. 123
نتیجهگیری.. 124
منابعومأخذ………………………………. 126
چکیده انگلیسی…………………….. 129
مقدمه
هنر فلزکاری ایران بازتاب جامعهای است که آن رآفریده است. اگر چه درمتن تاریخ ایران به هنر، به ویژه هنر فلزکاری توجه زیادی نشده و بدین لحاظ چهرههای بسیاری از هنرمندان بخصوص فلزکاران را غبار فراموشی فرا گرفته است؛ اما شاهکارهای به جا مانده گواهانی پر معنی از اندیشمندی و سخت کوشی آنان در آفرینش هنرهای ارزنده ایرانی است. این هنر که در شمال شرقی ایران، خراسان و ماوراءالنهر شکوفا شده است. متاسفانه به دلیل پایین بودن دمای ذوب فلزات گرانبها، بسیار محتمل بوده است که اشیایی که از فلزات ساخته شدهاند، ذوب شده ومجدداً بکار گرفته شوند.
آغاز تولد دوبارهی فلزکاری پس از حمله مغولان از اوایل سده ی هفتم/ سیزدهم میلادی در غرب ایران پدیدار گشت و به تدریج تا اواسط سده هشتم/ چهاردهم میلادی به خطهی فارس و غرب خراسان نفوذ یافت. شاه اسماعیل نخستین شاه ایرانی بود که پس از مرگ آخرین پادشاه ساسانی بعد از هشتصد و پنجاه سال استیلا و حکومت عربها، و تاتارها، بار دیگر کشور را منسجم کرد و حکومتی شیعی – ایرانی برقرار کرد. وی توجه فراوانی به فرهنگ و هنر ایران داشت و همین امر باعث شد دوباره در هنرهایی که درآن دوره متأثر از فرهنگ مغولی اواخر دوره تیموری بودند، شیوههای ایرانی رواج یابند. با روی کار آمدن دودمان صفوی باب تازهای در مکتب هنر ایران گشوده شد؛ تا جایی که عصر طلایی هنر در ایران را باید مقارن حکومت همین دودمان دانست.
هنرمندان و فلزکاران این دوره از دواصل تشیع و ملیگرایی – در آن زمان در جامعه رواج یافته و در حال گسترش و توسعه بود – الهام میگرفتند واین اصل را در کارهایشان به کار میبستند و سعی میکردند تا از خط فارسی برای کتابت خوشنویسی استفاده کنند، مثلاً در نقره کوبی و حکاکی ظروف، پایههای شمعدان و پایههای نوشتار اشعار فارسی با خطوط خوش نستعلیق جایگزین کتیبههای عربی شد. به جز مضامینِ مفاهیم اسلامی مانند آیات قرآنی، احادیث چهارده معصوم و اسامی آنان با توجه به نفوذ رواج بسیاری داشت و معمولاً در قالب خطوط نسخ و ثلث تحریر میشدند و سایر نوشتار های این زمان بر روی آثار فلزی به خط نستعلیق و توأم با نقوش گل و برگ یا ترکیبات متنوع خطوط اسلیمی و هندسی به دست خوشنویسان صورت گرفت؛ در این میان هنر خوشنویسی علاوه بر نقش تزئینی خود، روح اسلامی را تجلی میساخت و این هنر نقش مهمی را در بیان گرایش و احساسات هنرمند ایفا مینمود.
از آنجای که منابع مستقیم در ارتباط با موضوع فلزکاری دوره صفوی وبررسی شمعدانها و قندیلهای این دوره وجود نداشت کوشش شده تا با استعانت از همه منابع اعم ازکتب و مقالات چاپ شده فارسی و استفاده از اینترنت و استفاده آثار موجود در موزه ملی ایران و موزه آذزبایجان غربی به مطالعه هنر فلزکاری این دوره پرداخته و تزئینات شمعدانها و قندیلهای دوره صفویه را مورد بررسی قرار دادهایم.
این تحقیق شامل شش فصل میباشد؛ که در ابتدا ضمن بررسی کلیات تحقیق به اهداف آن پرداخته شده است. در فصل دوم به سیر تکاملی هنر فلز کاری دوره اسلامی و سابقه آن در ایران پرداختهایم و در حد امکان نمونههایی از دوره های مختلف را بیان کردهایم. در فصل سوم به بررسی فن تزئینات و کتیبه شناسی این دوره و نوع فلزات آن را بررسی نمودهایم . و در فصل چهارم به ادبیات قندیل ها و شمعدانهای این دوره را توضیح دادهایم؛ در فصل پنجم به بررسی چند نمونه از شمعدانها و قندیل های دوره صفویه پرداخته شده است؛ و در نهایت در فصل ششم به نتیجه گیری پرداختهایم.
به هر حال چنانکه به یقین هیچ تحقیقی خالی از اشکال نیست، این نوشتار نیز با همه تلاش نگارنده، کامل و بدون ایراد نخواهد بود. امیدوارم اساتید و خوانندگان با رهنمودهایشان کاستیها را تذکر دهند تا الهام بخش پژوهشگر در تحقیقات آینده باشد. انشا الله.
1-1 شرح موضوع
در حدود دو قرن حکومت شیعی که ایران پس از چند قرن حکومت محلی گشته و اعتلای انواع هنرها فراهم شده؛ فلزکاری عصر صفویه همگام با دیگر هنرها بر پایه سنتهای قدیم استمرار یافت و در سایه هنر پروری حاکمان به رشد و شکوفایی رسید. چنانکه از آثار به جا مانده از این عصر، گواه روشنی در پیشرفت هنری است که از آمیزش سبکهای مختلف قبل از صفویان ایجاد شد و انجام به جایگاه درخشان و بسیار متفاوت خود رسیده است. فلزکاران این عصر، اجرای نقوش ظریف و بسیار ریز را جایگزین نقوش درشت و زمخت رایج در عهد تیموری و سلجوقی کردند؛ ظروف از جنس مس و برنج بیشتر رواج یافت و در سایه مهارت سازندگان، آثار با کیفیت و نفیس ساخته شدند. در اثر گسترش اعتقادات شیعی و روحیهی ملی گرایی استفاده از دعاهای شیعی و نیز اشعار فارسی با خطوط ایرانی همچون نستعلیق، نمود فراوانی در آثار فلزی دوره صفویه یافت. بنابراین ویژگی ایرانی بودن یکی از مشخصههای محصولات و تولیدات این دوره است آثار بدست آمده از دوره صفویه که در در موزه و مجموعههای داخلی و خارجی نگه داری میشوند؛ به خوبی انعکاس دهنده دیدگاه های مذهبی حامیان خود و بازتاب نگرش اجتماعی جامع آن روزگار میباشد، به طوری که در این پایاننامه به بررسی آثار جمع آوری شده، میتوان این تاثیرات را بر روی فرم و محتوا ونوع کاربردی آنها مشاهده کرد. نتیجه حاصل از این بررسی، علاوه بر شاخصههای فرهنگی و هنری؛ کاربرد مواد ومصالح، محتوای آثار واستفاده از خط نگاره ها به زبان فارسی در دوره صفویه را نشان دهیم.
برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید